WEBVTT FILE 1 00:00.762 --> 00:05.740 Овој остров во средината на Средоземното Море долго време како располага со дискутабилен статус. 2 00:05.765 --> 00:07.473 На островот има две управи. 3 00:07.497 --> 00:12.579 Со едната од нив, на јужниот дел управуваат кипарските Грци, а со другата, на северниот дел кипарските Турци. 4 00:12.603 --> 00:16.051 Добро како овој остров стана центар на едно меѓународно нерешение? 5 00:16.076 --> 00:18.353 За да се разбере тоа треба да се вратиме назад во историјата. 6 00:18.549 --> 00:21.770 Кипар е освоен од страна на Османлиската Империја во 1571 година 7 00:21.795 --> 00:24.041 и до 1878 година остана под османлиска власт. 8 00:24.223 --> 00:27.721 Турците беа сместени на островот за време на управата на Османлсиката Империја 9 00:27.745 --> 00:31.057 и Кипар во текот на вековите стана домаќин на кипарските Турци и кипарските Грци. 10 00:31.081 --> 00:34.729 Но откако Османлиската Империја почна да слабее почна да се променува и состојбата. 11 00:34.753 --> 00:41.062 Обединетото Кралство, по низа договори во 1878 година, ја презеде привремената управа на Кипар, 12 00:41.087 --> 00:43.578 меѓутоа, територијално се уште беше под управа на Османлиската Империја. 13 00:43.602 --> 00:48.763 Откако во 1914 година избувна Првата светска војна, Обединетото Кралство еднострано го анектира Кипар. 14 00:48.787 --> 00:53.785 Турција, согласно со Лозанскиот договор потпишан во 1923 година ја прифати анексијата на Кипар. 15 00:53.809 --> 00:59.806 Иако Кипар беше под управа на Обединетото Кралство, почнаа да се влошуваат односите помеѓу кипарските Грци и кипарските Турци. 16 00:59.830 --> 01:04.419 Откако се расипаа овие односи кипарско-грчката православна црква почна да ја шири идејата 17 01:04.443 --> 01:06.550 за Еносис (приклучување кон Грција), односно припојување на Кипар кон Грција. 18 01:06.574 --> 01:09.804 На средината на 1950-тите години Грција почна да ја поддржува оваа идеја. 19 01:10.026 --> 01:15.799 Во 1955 година пак, оваа мобилизија беше раководена од страна на архиепископот на кипарската православна црква Макариос 20 01:15.823 --> 01:23.248 и од страна на кипарско-грчкиот офицер по име Георге Гривас кој истовремено беше и претседател на т.н. Национална организација на кипарските борци (ЕОКА). 21 01:23.272 --> 01:28.942 ЕОКА беше формирана како вооружена подземна организација и од страна на Турција се прифаќа како терористичка организација. 22 01:28.966 --> 01:32.503 Откако кон процесот се вклучи ЕОКА, мобилизацијата за Еносис се претвори во насилство. 23 01:32.527 --> 01:35.562 Беа убиени англиски граѓани, полициски службеници и војници. 24 01:35.586 --> 01:41.783 ЕОКА ги убиваше и кипарските Турци и голем број Турци беа насилно извадени од селата во кои живееја заедно со кипарските Грци, едни покрај други. 25 01:41.807 --> 01:46.317 И покрај целата причинета штета и хаосот, кипарските Турци ја негираа идејата за Еносис. 26 01:46.341 --> 01:51.056 И кипарските Грци сфатија дека нема да се оствари обединувањето на Кипар со Грција, 27 01:51.080 --> 01:55.551 бидејќи кипарските Турци, Обединетото Кралство и Обединетите нации (ОН) не ја поддржуваа оваа идеја. 28 01:55.575 --> 01:59.310 Во 1959 година започнаа низа разговори помеѓу кипарските Турци и кипарските Грци. 29 01:59.334 --> 02:01.149 Разговорите завршија со Договорот од Цирих. 30 02:01.174 --> 02:03.784 Обединетото Кралство, Турција, Грција, кипарските Турци и кипарските Грци, 31 02:03.808 --> 02:08.110 сите се договорија Кипар да стане независна Република. 32 02:08.134 --> 02:14.256 Откако беше потпишан Уставот од 1960 година, Обединетото Кралство управата им ја предаден на двете страни на островот. 33 02:14.280 --> 02:16.984 Како резултат на тоа беше формирана Република Кипар. 34 02:17.008 --> 02:20.023 Грција и Турција станаа „земји гарантори“. 35 02:20.047 --> 02:26.079 Откако архиепископот Макариос стана претседател и Фазил Ќучук потпретседател, на островот започна еден нов период. 36 02:26.103 --> 02:30.229 Меѓутоа, мирољубивата соработка помеѓу кипарските Турци и кипарските Грци не траеше долго. 37 02:30.253 --> 02:35.986 Поради извршениот вооружен напад од страна на кипарските Грци во 1963 година заврши републичкиот период. 38 02:36.010 --> 02:41.883 По ова раскинување кипарските Турци почнаа да ги формираат своите управи за спроведување на сопствените административни работи. 39 02:41.907 --> 02:43.775 Меѓутоа нападите продолжија. 40 02:43.799 --> 02:49.093 Помеѓу 1963 и 1974 година 30.000 кипарски Турци беа оддалечени (насилно извадени) 41 02:49.117 --> 02:51.753 од местата во кои живееја и 103 села беа целосно уништени. 42 02:51.777 --> 02:59.190 Додека спиралата на насилство одземаше животи, и покрај тоа што Обединетите нации (ОН) во 1964 година испратија мировни сили на Кипар, состојбата не беше подобрена. 43 02:59.214 --> 03:02.262 Заедно со тоа Грција продолжи да испраќа војска. 44 03:02.286 --> 03:08.577 До 1974 година со цел да се зајакне поддршката за Еносис на Кипар веќе беа распоредени 20.000 војници. 45 03:08.601 --> 03:12.357 На 15 јули 1974 година на Кипар беше извршен воен удар. 46 03:12.395 --> 03:18.040 Кипарско-грчкиот лидер Макариос беше разрешен од должност, а на негово место беше донесен националистот Никос Сампсон кој беше на страната на Еносис. 47 03:18.302 --> 03:19.979 Турција никако не беше задоволна од оваа состојба. 48 03:20.003 --> 03:24.741 Англија, го одби предлогот за заедничко делување согласно Договорот за гаранторство. 49 03:24.765 --> 03:27.283 По 5 дена, на 20 јули 50 03:27.307 --> 03:31.022 Турција како гаранторска земја стапи во акција за да ја реши оваа состојба сама. 51 03:31.046 --> 03:36.319 Интервенираше за стопирање на зулумот на кој беа подложени кипарските Турци и за да ја спречи анексијата на островот. 52 03:36.344 --> 03:41.242 Меѓутоа кипарските Грци продолжија да тврдат дека се единствени сопственици на островот. 53 03:41.266 --> 03:44.615 Во 1983 година кипарските Турци ја формираа сопствената држава 54 03:44.640 --> 03:47.235 под името Турска Република Северен Кипар (ТРСК). 55 03:47.259 --> 03:51.006 По одржани безброј разговори на кои беа домаќини Европската унија (ЕУ) и Обединетите нации (ОН) се одржа референдум. 56 03:51.030 --> 03:55.462 Обединетите нации (ОН) во 2004 година повторно предложија да го обединат островот. 57 03:55.487 --> 03:58.999 Додека 65 отсто од кипарските Турци се изјаснија за обединување, 58 03:59.023 --> 04:01.843 76 отсто од кипарските Грци ја отфрлија оваа идеја. 59 04:01.867 --> 04:06.484 Обединетите нации (ОН) и Европската унија (ЕУ) долги години инсистираа островот 60 04:06.508 --> 04:08.250 да стане заеднички дом и на двете страни и повторно да се формира Република. 61 04:08.274 --> 04:11.272 Меѓутоа, и покрај тоа што кипарските Грци го отфрлија обединувањето 62 04:11.296 --> 04:17.259 Европската унија (ЕУ) нив ги призна како единствен претставник на целиот остров и Јужен Кипар го примија во членство во ЕУ. 63 04:17.283 --> 04:21.775 Денеска се водат различни напори за донесување мир и на двете страни и за повторно започнување на преговорите. 64 04:21.799 --> 04:24.050 Но, дали ќе можеме повторно да го видиме мирот на островот?